Recensies Verre Vrienden

Zwolse Courant: IJskoude rillingen bij Verre Vrienden

Toneel. HEERDE: Dorpshuis Toneelgroep Graficus met komedie ‘Verre Vrienden’ van Alan Ayckbourn. Zaterdag 24 februari.

Dat de toneelgroep Graficus uit Apeldoorn voor een goed verzorgde toneeluitvoering kan zorgen is bij de Heerder toneelliefhebbers al jaren bekend. Bij het Cultureel Centrum is een voorstelling van de groep immers een vrijwel jaarlijks terugkerend programma-onderdeel. In ‘Verre Vrienden’ van Alan Ayckbourn stijgt de groep echter naar ongekend grote hoogten. Doodstil en geboeid volgt het publiek – te klein in aantal – de verrichtingen op het toneel.

In een wat ijzige stilte, veroorzaakt door de toch wel snijdend ironische voorstelling, soms even onderbroken door een wat onwzenlijk aandoend lachje van een bezoeker. Het weerziensfeestje met Colin, waaraan zulke menslievende gedachten te grondslag liggen, ontaardt in een echt menselijk drama, waarbij de gastvrouw Diana (Liesbeth Laurensse) zelfs letterlijk geheel over de toeren raakt door het cynische van de situatie.
Diana heeft Colin (Gerard de Jong) een jeugdvriend van haar man Paul (Cor Klein Heerenbrink) uitgenodigd omdat enkele maanden geleden zijn verloofde door verdrinking om het leven is gekomen. Om Colin te laten voelen dat hij ook nog echte vrienden heeft nodigt Diana hem en nog enkele andere jeugdvrienden uit. Evelyn, de vrouw van Gordon, een voortreffelijke rol van Lizzie van der Elburg, droog saai, zonder emoties, kauwgum kauwend en onverschillig, verveeld passend op de vier maanden oude baby die ze in een kinderwagen bij zich heeft. Marge (Hillianne de Graeff) en John (Robin Havenaar), twee drukdoenerige typetjes, waarbij met name Marge veel van haar rol weet te maken. Als Colin ten tonele verschijnt blijkt de ogenschijnlijk normale alledaagse situatie vreselijk uit de hand te lopen. Ondanks alle inspanningen van Diana en Marge om de situatie te redden loopt de vriendenbijeenkomst uit op een ijzige ontmoeting. Ayckbourn weet de omstandigheden zo te verdraaien dat de echte spiegel van het leven een wrange lachspiegel wordt, waarin haarscherp de vervelende trekjes van mensen te voorschijn komen en ten volle worden geëtaleerd.
Graficus weet de verschillende karakters zo raak te typeren dat het bijna beangstigend wordt. Met name de uitbeeldingskracht van Liesbeth Laurensse in de rol van gastvrouw draagt veel bij aan het ontstaan van een ondraaglijke spanning. ‘Er is echt iets heel erg mis’, verwoordt Colin de situatie. Het is echt lachen met de ijs op de tanden. Onder regie van Jan Hendriks wordt de voorstelling met veel intelligentie gebracht, speels en alert, zonder een moment van aarzeling te kennen. Bovendien is Graficus erin geslaagd er een mooi aangekleed geheel van te maken in een fijn uitgebalanceerd en functioneel decor waardoor de uitbeelding nog meer tot zijn recht komt.
Graficus bracht voor een klein publiek een bijzondere voorstelling, waarin de hoge kwaliteiten van de groep volop werden uitgebuit. Een toneelvoorstelling die men niet licht vergeet.

LO VAN DER WULP

De Gelderlander:Dubbele bodems duidelijk gemaakt

Verre Vrienden van Alan Ayckbourn door Toneelgroep Graficus, Apeldoorn Spelers: Cor Klein Heerenbrink, Liesbeth Laurensse, Robin Havenaar, Lizzy van der Elburg, Gerard de Jong, Hillianne de Graeff. Regie: Jan Hendriks. In het kader van de maandelijkse circuit-voorstelling, gezien in het Parktheater Arnhem.

Hoewel Alan Ayckbourn binnen het amateurtheater een geliefde en veel gespeelde schrijver is, wordt vaak onderschat hoe moeilijk zijn stukken zijn om te spelen als amateur. Ze staan of vallen met ritme en timing. Zoals elke komedie, trouwens.
Daarom is het een enorme prestatie die geleverd werd door Toneelgroep Graficus uit Apeldoorn. Luchthartige conversaties over onbenulligheden flitsten tik-tak heen en weer. De obligate niet-luisteraar die overal doorheen tetterde met eigen gedachten wekte enorme hilariteit. De grap was dat ze bloedserieus speelde en zich nooit liet verleiden leuk te gaan doen.

Waar Graficus ook bijzonder goed in slaagde was het duidelijk maken van de dubbele bodems. Het gaat om drie echtparen en een vroegere vriend die bij één van die paren op de thee is uitgenodigd. Hij moet hoog nodig opgebeurd worden, omdat onlangs zijn vriendin verongelukte. Ze zullen het gezellig maken en hem laten merken dat hij nog vrienden heeft om op terug te vallen. Het lijkt iedereen dan ook het beste om het vooral niet over de vriendin te hebben. In werkelijkheid zitten ze zelf met het probleem in hun maag en worden er dan ook heel ongemakkelijk van als Colin het opgewekt en nuchter over zijn tijd met Carol heeft en zelfs met leuke foto’s op de proppen komt.
Nog een element dat de gezelligheid in de weg staat zijn de huwelijken van de drie paren. Die zijn lang niet zo idyllisch als Colin denkt. Het ene stel is duidelijk al te verschillend van karakter, het andere stel – waarvan we alleen de vrouw meemaken – heeft een hypochondrische mannelijke wederhelft thuis in bed liggen en het derde paar, de gastheer en de gastvrouw, is echt helemaal vastgelopen.
Dit is een vaak terugkerend thema bij Ayckbourn: jongens, wat hebben we het leuk met ons allen, maar wat is het in werkelijkheid mis. De tenen van het publiek gaan dan ook steeds krommer in de schoenen staan. Meestal doorbreekt één van de personages de conventies door alle gezelligheid niet langer aan te kunnen en in eerlijkheid uit te barsten. Zo ook in Verre Vrienden, waarin de gastvrouw, na het omkeren van een schaal dipsaus op het hoofd van haar man, al haar eenzaamheid en al haar twijfel uitbraakt.
Hoe goed het tempo ook was, hoe natuurlijk de spelers ook speelden, het tweede gedeelte van het stuk (na de pauze) zakte wat in. Net of ze zich het eerste gedeelte meer eigen gemaakt hadden dan het tweede. Net of, vooral de mannen, een beetje moe werden. Desondanks: hulde!

SUZANNE HOENDERDAAL