Apeldoornse Courant: Fraai spel Graficus in prachtige ‘Hamlet’

Voorstelling: ‘Hamlet’ van William Shakespeare door Toneelgroep Graficus. Bewerking: Andy Daal. Regie: Jan Hendriks. Gezien: 19/3 Gigant APELDOORN

De tragedie ‘Hamlet’ speelt zich af in Denemarken. Hamlets vader is door zijn broer Claudius uit jaloezie en hebzucht vermoord. Binnen een paar maanden trouwt Claudius met de moeder van Hamlet.

De geest van de vermoorde brengt Hamlet op de hoogte van deze misdaad en vraagt Hamlet hem te wreken. Hamlet is geestelijk door de dood van zijn vader in de war en wordt heen en weer geslingerd tussen zijn liefde voor Ophelia, de dochter van de adviseur van de nieuwe koning, die hem op advies van haar vader afwijst en zijn haat voor zijn moeder en zijn oom die niet alleen de kroon van zijn vader draagt maar ook het bed deelt met diens vrouw.

Wanneer Hamlet door een misverstand Ophelia’s vader doodt bevestigt dit het vermoeden van Claudius dat Hamlet op de hoogte is van de moord op zijn vader en besluit deze Hamlet naar Engeland te sturen en hem daar te laten vermoorden zodat de schuld niet op hem valt. De oorspronkelijke versie van ‘Hamlet’ duurt ongeveer vier uur.

Graficus, met name Andy Daal, heeft de voorstelling ingekort tot twee uur. De politieke intriges zijn net als al te lange exposés uit het stuk geschrapt. Dit is de voorstelling zeker ten goede gekomen. Wat overblijft is een kort, bondig drama. Een spannend verhaal over haat en liefde. Over conflicten tussen jong en oud en over macht die corrumpeert.
Graficus heeft met ‘Hamlet’ een prachtige voorstelling met hoogstaand spel laten zien. Menig professioneel gezelschap kan een voorbeeld nemen aan het spel, de regie, de kleding; het sobere maar zeer doordachte decor, de schitterende belichting en aan de bijpassende muziek.

Namen noemen vind ik bij deze voorstelling erg moeilijk. Iedereen acteerde zeer verdienstelijk, maar Richard Havenaar als Hamlet, Henk Rijke als Hamlets oom Claudius en Liesbeth Laurensse als Gertrud Hamlets moeder verdienen een bijzondere vermelding.
Graficus mag zich ook gelukkig prijzen met de alleskunner André van Es met zijn vele dubbelrollen zoals de Geest, de Toneelkoning en de Doodgraver. Een ware amateur.
Toch een kritische opmerking. Hoewel Henk Rijke geloofwaardig was, alleen al door zijn rijzige figuur en zijn mooie stem, had hij wel wat doortrapter, valser en ploertiger kunnen spelen. Hij bleef voor mij steeds sympathiek ondanks het feit dat hij zijn broer vergiftigde en Hamlet de dood injoeg.

HANS PETERS

Zwolse Courant: Graficus hypnotiseert met Shakespeares Hamlet

Toneel
Toneelgroep Graficus uit Apeldoorn onder regie van Jan Hendriks met Hamlet van Shakespeare. Vertaling: Bert Voeten; bewerking: Andy Daal. Heerde, Dorpshuis. Zaterdag 4 maart.

Het bleef gedurende de gehele voorstelling van Hamlet door de Apeldoornse toneelvereniging Graficus adembenemend stil in de zaal. Als gehypnotiseerd volgden de toeschouwers het drama dat zich langzaam maar zeker voor hun ogen voltrok.

Shakespeare weet als geen ander de spanning stap voor stap op te voeren. Scène na scène wordt de onontkoombaarheid duidelijker. De spelers fungeren als pionnen in het schaakspel. De jeugd, met als belangrijkste vertegenwoordigers Hamlet en Laertes, verzet zich tegen de intriges en de tomeloze en nietsontziende drang van de gevestigde orde om bezit en macht in stand te houden.
Sommige jeugdigen (Rosencrantz en Guildenstern) worden al spoedig meegezogen in het kwade spel. Ophelia raakt het spoor bijster, te naïef om de structuren te bevatten of te doorzien. Het drama bereikt kort voor de pauze een hoogtepunt als Hamlet op indringende wijze zijn moeder verwijt zijn vermoorde vader ontrouw te zijn en getrouwd te zijn met zijn moordenaar. De koning verbant hem hierop naar Engeland en geeft opdracht hem te doden.

Vergiftigd

Hamlet is namelijk het tragische verhaal van een Deense prins wiens vader door zijn broer wordt vergiftigd en die daarna korte tijd later met zijn moeder trouwt. In zijn wraak sleurt hij allen mee in de dood: zijn moeder, zijn vriend Laertes en diens vader. Alleen zijn vriend Horatio blijft over en aanschouwt de dingen die gebeurd zijn. Na de pauze krijgt het noodlot zijn loop en het drama eindigt met de dood van alle dierbaren.

Na Henry IV en Julius Caesar ontstaat in 1600-1601 Hamlet. Het verhaal steunt op de kroniek van Saxo Grammaticus en Shakespeare leerde het kennen uit de Histoires tragique van Francois de Belleforest en een verloren gegaand drama dat aan Kyd wordt toegeschreven. Tussen Hamlet en de andere grote tragedies van Shakespeare Othello, King Lear, Macbeth en Anthony and Cleopatra liggen vijf jaar, waarin Shakespeare zich in zichzelf schijnt te hebben teruggetrokken, een tijd van bezinning.

In die tijd ontstaan alleen kleinere werken, zoals de zogenaamde dark comedies, die het kenmerk vertonen van groot wantrouwen en bitterheid en van een in zichzelf besloten pessimisme. Veel van deze kenmerken kondigen zich in Hamlet al aan.

Graficus weet onder leiding van Jan Hendriks het drama sterk te karakteriseren. Belangrijke inbreng heeft daarin het sterke spel van Richard Havenaar als Hamlet, die de vertwijfeling en de wraakzuchtige gedachten die deze jongeman verscheuren duidelijk weet te verbeelden.

De als rondborstige overkomende maar geniepig intrigerende figuur van koning Claudius wordt door Henk Rijke overtuigend neergezet. De Heerdese Liesbeth Laurensse geeft in de rol van Gertrud aan over een geweldige dramatieke uitbeelding te beschikken. Horatio is in de vertolking van Jasper Faber een onschuldig ogende jongeling die in voor- en tegenspoed trouw blijft aan zijn vriend Hamlet.

Ophelia wordt meesterlijk uitgebeeld door Lizzie van der Elburg en met name de vertolking van de scène waarin Ophelia waanzinnig is geworden van verdriet laat een diepe indruk achter.

De grote kracht van de uitvoering zit echter ook in het feit dat elke rol, hoe klein soms ook, de volledige aandacht krijgt en passend in het geheel wordt uitgevoerd. Hiervoor moest een aantal spelers diverse keren in een andere huid kruipen. In een eenvoudig maar functioneel decor waarin door professionele belichting veel sfeer wordt opgeroepen ontstaat zo een adembenemende uitvoering van Hamlet, waarop Graficus met trots mag terugzien.

LO VAN DER WULP

De Gelderlander: Overtuigende Hamlet door amateurspelers

Hamlet van William Shakespeare gespeeld door Toneelgroep Graficus. Vertaling: Bert Voeten. Bewerking: Andy Daal. Spel o.a.: Richard Havenaar, Henk Rijke, Liesbeth Laurensse, Gerard de Jong, Rien van den Heuvel, Lizzie van der Elburg, Jasper Faber en vele anderen. Regie: Jan Hendriks. Gezien: zaterdagavond, Parktheater, Arnhem

Telkens weer ben ik verbaasd over de enorme kwaliteit die de amateurgroep Graficus uit Apeldoorn in huis heeft. Met dat spelersmateriaal kan regisseur Jan Hendriks dan ook lekker uit de voeten.

In tegenstelling tot de meeste amateurgroepen beschikt de Apeldoornse club ook over genoeg mannen om Shakespeare te spelen. Voor een stuk als Hamlet ben je wel enorm afhankelijk van een goede Hamlet. Hoe mooi en prachtig Shakespeares spel ook is, zonder overtuigende Hamlet ben je nergens.

Welnu, dankzij Richard Havenaar was dat geen probleem. Hij zet als een professional met alle nodige nuances een prachtige Hamlet neer. Weliswaar mist hij de oorspronkelijk voorgeschreven jeugd, maar deze dertiger (schat ik) doet niets af aan de onbezonnenheid en besluiteloosheid die zijn personage van hem vraagt.

Graficus heeft nog een paar krachtige spelers in huis. Zoals Henk Rijke in de rol van Claudius (de oom die Hamlets vader vermoordt en huwt met Hamlets moeder), Liesbeth Laurensse als Gertrud, (Hamlets moeder), die wat stijfjes begon, maar later helemaal in haar rol groeide en Gerard de Jong als Polonius, (vader van Ophelia en Laertes, minister van de koning).

Natuurlijk lopen er in zo’n toneelgroep ook wat mindere spelers rond, maar er is niemand bij die uitgesproken zwak is en de zaak ophoudt of verstoort. Jan Hendriks is het soort regisseur dat niet van fratsen houdt. Toneelspelen is wat hij vraagt. Doen en zeggen en beleven wat er staat.

Maar een integrale Shakespeare is wat lang en hier en daar langdradig voor onze tijd. Andy Daal heeft dan ook een zeer effectieve bewerking gemaakt, waarbij hij alle essentiële zaken volop in hun waarde liet en alle rimram schrapte. Alle bekende hoogtepunten kwamen aan de orde – van de ontmoeting met de geest van de vader via het verraad van Rosenkrantz en Guildenstern, de onthulling door de toneelspelers, de krankzinnigheid van Ophelia en het uiteindelijke fatale duel met Laertes -, zodat een strak ritme ontstond als een slinger met lampionnen. Daal, Hendriks en Graficus voerden je zo van het ene lichtpunt naar het volgende, een feest der herkenning zonder onverwachte verrassingen. Die werden niet gemist, want Shakespeare zijn taal en zijn beeldspraken blijven ook na eeuwen sprankelend genoeg.

Een paar klungeligheidjes – zoals bijvoorbeeld het doodsteken van Polonius – wekten even een lach op, maar de rest was zo verzorgd, van decor en kleding tot en met het schermgevecht, dat het niet echt hinderde. Hulde dus.

SUZANNE HOENDERDAAL